Tứ Chánh Cần là gì? Tứ Chánh cần là bốn phép siêng năng chân chính trong công cuộc ngăn chặn, diệt trừ tội ác và phát triển điều thiện. Đây là bốn phép siêng năng Tinh tấn căn bản của mọi tôn giáo, đạo đức, luân lý, phù hợp với chánh đạo, bao gồm:
- Tinh tấn ngăn ngừa những điều ác chưa phát sinh.
- Tinh tấn dứt trừ những điều ác phát sinh.
- Tinh tấn phát triển những điều lành chưa phát sinh.
- Tinh tấn tiếp tục phát triển những điều lành đã phát sinh.
Đây cũng là phẩm chất mà người học Phật nhất định phải trang bị cho mình. Bởi làm lành lánh ác là nền tảng của Phật pháp, không phân biệt Tiểu Thừa hay Đại Thừa. Nhờ Tứ Niệm Xứ, chúng ta đã thấy rõ sự thật của đời, đó là: Thân bất tịnh, tâm vô thường, pháp vô ngã và thọ thị khổ. Thấy rõ được sự thật đau khổ ấy rồi, chúng ta phải gia công, cố sức làm thế nào để thoát ra ngoài móng vuốt nguy hiểm của chúng.
- Tứ Diệu Đế.
- Sám hối là gì.
- Tập Đế là gì.
- Khổ đế là gì.
- Diệt Đế là gì.
- Luân hồi là gì.
- Chuyện tâm linh có thật.
*
Muốn thế, sự siêng năng, Tinh tấn là điều kiện trên hết trong công cuộc giải thoát của chúng ta. Ngoài đời cũng như trong đạo, mỗi người muốn đạt được kết quả tốt đẹp trong đời mình thì phải luôn luôn gia công gắng sức. Nhất là người tu hành, mà cái quả là xuất trần, cái cứu cánh là an vui vĩnh viễn, thì sự gia công, sức cố gắng lại càng phải bền bỉ, dẻo dai vượt bực mới thành tựu được.
Hơn ai cả, đức Phật hiểu rõ sự quan trọng của tự tướng, nên đã dạy bảo chúng ta trước khi đi sâu vào Ðạo, phải chuẩn bị những phương tiện cần thiết, phải tỏ rõ một thái độ quyết tâm: Quyết tâm xa lánh điều dữ và thực hiện những điều lành. Ðó chính là ý nghĩa của “Tứ Chánh cần”.
Tứ Chánh Cần
Tứ Chánh cần là bốn phép siêng năng Tinh tấn hợp với chánh đạo. Bốn phép Tinh tấn ấy là: 1. Tinh tấn ngăn ngừa những điều ác chưa phát sinh. 2. Tinh tấn dứt trừ những điều ác phát sinh. 3. Tinh tấn phát triển những điều lành chưa phát sinh. 4. Tinh tấn tiếp tục phát triển những điều lành đã phát sinh.
Trước khi làm điều lành tránh điều dữ, chúng ta phải biết rõ thế nào là lành, thế nào là dữ. Những điều dữ là những điều gì có thể làm tổn hại cho mình và người trong hiện tại cũng như trong tương lai. Chúng bao giờ cũng nghịch với từ bi, bình đẳng, trí tuệ và chân lý. Trái lại, những điều lành là những điều có thể lợi ích cho mình và người, trong hiện tại cũng như tương lai. Chúng bao giờ cũng hợp với từ bi, bình đẳng, trí tuệ và chân lý.
Với hai định nghĩa nầy, không phải đợi đến khi phát lộ ra bằng hành động, mới gọi là lành hay dữ. Ngay trong ý nghĩ, và quan trọng nhứt là ý nghĩ, cũng đã phân biệt được lành hay dữ rồi. Theo đạo Phật, ba nơi phát sanh của lành hay dữ là: Thân, khẩu, ý. Như thế, một cử chỉ, một lời nói hay một ý nghĩ, đều có thể là lành hay dữ. Do đó, đức Phật dạy chúng ta phải ngăn ngừa những điều dữ, hay thực hiện những điều lành, ngay khi chúng còn ở trong ý thức.
Nội Dung của Tứ Chánh Cần
Tứ Chánh Cần: 1. Tinh tấn ngăn ngừa những điều ác chưa phát sanh
Tâm mình chưa móng tưởng điều ác thì mình phải ráng giữ gìn, đừng cho nó phát khởi lên. Cũng như sợi dây buộc mũi con Trâu, kềm nó, không cho ăn lúa. Sau đây là một ít thí dụ cụ thể có thể xảy ra hằng ngày trong đời chúng ta:
Khi chúng ta muốn tổ chức một cuộc đi săn bắn, để lấy thịt rừng cụng ly đánh chén với bè bạn, nhưng chúng ta lại nghĩ: “Ta đã là đệ tử Phật, đã thọ tam quy, trì Ngũ Giới rồi; Không lẽ dám quên lời hứa nguyện, sát hại chúng sinh và uống rượu !” Thế là chúng ta không thi hành cuộc săn bắn nữa.
Khi phát khởi tâm gian lận, muốn lập mưu kế lấy của người, chúng ta liền xét lại rằng: “Của mình mất mình biết buồn rầu, thì của người mất người đâu có vui! Vả lại, mình đã nguyện trọn đời không tham một vật nhỏ của ai, lẽ nào mình dám quên lời thệ nguyện?” Sau khi nghĩ thế rồi, chúng ta không thi hành mưu kế đen tối trên nữa.
Khi móng tâm hoa nguyệt, chúng ta lại nghĩ rằng: “Mình đã nguyện trọn đời không tà dâm, thì phải trì chí giữ gìn tiết hạnh”. Và do ý nghĩa ấy, chúng ta ngăn chặn được lòng hoa nguyệt.
Khi muốn nói dối để cho được việc riêng của mình, chúng ta liền nghĩ rằng: “Mình đã nguyện trọn đời nói lời ngay thật, thì phải cố gắng giữ cho trọn lời thệ nguyện”. Như thế, chúng ta khỏi phạm tội vọng ngữ.
*
Nói tóm lại, mỗi khi tâm chúng ta móng lên một ý nghĩ sai quấy, muốn thực hiện một điều ác gì; Chúng ta phải tìm những lý do chánh đáng, tưởng nghĩa đến hậu quả tai hại của nó. Dập tắt ngay những ý nghĩ bất chính, và ngăn ngừa không để cho nó phát sinh trong hành động. Người tu hành sợ các giặc phiền não, si mê len lỏi vào tâm mình, cướp mất của báu công đức; Nên luôn luôn cần thận giữ gìn, như người nhà giàu giữ của: Ngăn tường đóng ngõ, bỏ tủ, khóa chặt không để cho kẻ gian vào nhà trộm mất.
Sự ngăn chặn, giữ gìn không cho điều ác phát khởi nầy, không phải hạn cuộc trong một thời gian nhất định nào. Trái lại, phải tiếp tục luôn luôn trong từng sát na, từng giây phút; Từng ngày tháng, từng năm nầy sang năm khác…Cho đến chừng nào tâm mình được thuần thục an nhiên, không nghĩ đến điều ác nữa mới thôi. Công cuộc ngăn chặn nầy đòi hỏi một sự siêng năng, Tinh tấn bền bỉ mới có hy vọng thành tựu được như ý muốn.
Tứ Chánh Cần: 2. Tinh tấn dứt trừ những điều ác đã phát sanh
Trong đời sống của chúng ta, nhất là khi chưa hiểu biết Phật phát và không tu hành, chúng ta đã phạm rất nhiều tội ác. Những tội ác nầy làm cho tâm của ta càng ngày càng tối tăm, lu mờ. Như một tấm gương bỏ lâu ngày, không ai chùi rửa, không thể soi được nữa. Nay chúng ta đã nhận thấy cái nguy hại của những điều ác, thì chúng ta phải quyết tâm dứt trừ.
Ðiều ác không ở đâu xa, chúng phát sinh trong thân, khẩu, ý của mỗi chúng ta. Vậy, trừ tội ác tức là ngăn chặn không cho thân, khẩu, ý chúng ta tiếp tục tạo nghiệp dữ nữa. Nhưng cái đà tội lỗi, như cái đà một chiếc xe xuống dốc, càng xuống càng mau, càng mãnh liệt. Cho nên muốn diệt trừ tội lỗi, chúng ta phải vận dụng nhiều nghị lực, nhiều cố gắng; Phải luôn luôn siêng năng Tinh tấn để ngăn chặn cái đà tội lỗi.
*
Phật tử chúng ta phải luôn luôn nhớ nghĩ như vầy: Sát sanh là điều ác đã gây tội lỗi cho mình phải mắc nợ máu thịt và mạng sống, lại làm hại cho người lẫn vật.
Trộm cướp làm khổ cho người bị nghèo đói, rách rưới, buồn rầu đau khổ không thể kể xiết.
Tà dâm là điều không hợp lễ tiết, thường gây sự rối ren trong gia đình và nhất là mang tiếng xấu, làm mất phẩm giá con người.
Nói dối mất lòng tin cậy. Nói thêu dệt làm chia lìa ân nghĩa.
Nói lưỡi hai chiều làm tăng trưởng oán thù. Nói lời hung ác, trước dơ miệng mình, sau chiêu lấy họa.
Ham muốn quá sức thì thấy mình thiếu mãi, càng khổ thân nhọc trí.
Giận hờn tức tối, lửa sân nổi lên, làm hư công hỏng việc và bao nhiêu rừng công đức đều tiêu tan.
Si mê không rõ chánh tà, mờ ám chân lý gây đủ các tội.
Xét như vậy rồi, nếu tội ác đã trót lỡ sanh, thì bất cứ tội nào chẳng hạn, chúng ta phải đoạn trừ tận gốc rễ, đừng cho nó đâm chồi nẩy nhánh nữa. Trong lúc đó, chúng ta lại huân tập các hạt giống lành thay thế vào tạng thức. Như thế thì lần hồi, chúng ta sẽ trở thành người thuần thiện.
Tứ Chánh Cần: 3. Tinh tấn làm phát sanh những điều lành chưa phát sanh
Nhiều khi chúng ta có những ý định hay đẹp, muốn giúp ích người nầy, nâng đỡ người khác. Nhưng vì tánh giải đãi, hay thiếu nghị lực, chúng ta không thực hiện được những ý định tốt đẹp ấy. Như thế, dù có thiện chí bao nhiêu, cũng không đem lại lợi ích gì cho ta và cho người chung quanh cả.
Muốn tạo những thiện nghiệp, như nói lời hòa nhã với mọi người trong mọi trường hợp; Hoặc bố thí cho người nghèo túng, giúp đỡ cho người có công ăn việc làm…Chúng ta đừng chần chờ, mà trái lại, phải hăng hái, Tinh tấn làm ngay. Ta phải luôn luôn thúc đẩy ta, biến những ý nghĩ tốt thành hành động. người Pháp có câu tục ngữ rất có ý nghĩa, để châm biếm những người có dự định tốt mà không bao giờ thực hiện: “Ðịa ngục lót đầy những dự định tốt”. Thật đúng như vậy.
Ở đời có bao nhiêu người có nhiều thiện chí, có ý định làm điều hay điều phải. Nhưng cho đến chết vẫn chưa thực hiện được, và mang theo xuống địa ngục. Vậy chúng ta phải luôn luôn hăng hái làm phát triển những điều lành. Mỗi khi chúng vừa móng khởi trong tâm, đừng chần chờ, mà nên thực hiện ngay. Bởi nếu giải đãi cho đến khi tử thần đến gõ cửa, ân hận âu cũng đã muộn mất rồi.
Tứ Chánh Cần: 4. Tinh tấn tiếp tục phát triển những điều lành đã phát sanh
Những điều lành khi đã phát lộ ra hành động rồi, chúng ta đừng cho thế là vừa, là đủ, không cần phải cố gắng làm thêm nữa. Khi chúng ta làm điều trọn lành, chúng ta có lợi về hai phương diện: Một mặt, ngăn chặn điều ác không cho tác hại; Một mặt, làm điều thiện có lợi ích cho mình và cho người. Chẳng hạn, như khi chúng ta thọ giới bất sát sinh và thực hành theo giới ấy, là chúng ta vừa ngăn chặn sự giết hại người và vật, mà vừa chuộc người và phóng sinh nữa.
Các giới khác cũng vậy. Nghĩa là một mặt vừa “lánh ác”, một mặt vừa “tu thiện”. Cứ như thế mà siêng năng Tinh tấn luôn luôn mới được. Chúng ta phải tập làm điều thiện cho thật thuần thục, cho thành thói quen. Cho đến khi mỗi ý nghĩ, mỗi lời nói, mỗi việc làm điều thiện cả mới được.
Tứ Chánh Cần: Lời kết
Tứ Chánh cần là bốn phép siêng năng chân chính trong công cuộc ngăn chặn, diệt trừ tội ác và phát triển điều thiện. Nó bao gồm tất cả những quy điều căn bản thiết yếu của mọi tôn giáo, đạo đức, luân lý. Thật thế, nếu suốt đời, chúng ta chỉ theo cho đúng 4 phép siêng năng nầy: Ngăn ngừa không cho những điều ác phát sinh. Diệt trừ những điều ác đã lỡ phát sinh; Thúc đẩy thực hiện những điều lành vừa mống lên ở trong tâm…
Nếu chúng ta Tinh tấn làm được như thế, thì chắc chắn chúng ta sẽ đạt được địa vị Thánh hiền.
(Tứ Chánh Cần là gì – Theo Phật Học Phổ Thông)
Tuệ Tâm 2021.
Để lại một bình luận