Kinh Vô Thường - Phẩm Vô Thường Kinh Pháp Cú!

Kinh Vô Thường cùng với Phẩm Vô thường trong kinh Pháp cú, được đức Phật thuyết giảng về sự Vô thường của kiếp sống nhân sinh. Vô thường nghĩa là không thường trụ. Vạn pháp thế gian đều vô thường theo quy luật của Thành, trụ, hoại, diệt. Xin giới thiệu cùng bạn đọc bản Kinh Vô Thường và Phẩm Vô Thường trong Kinh Pháp Cú.

Phật thuyết Kinh Vô Thường

Hán dịch: Ngài Nghĩa Tịnh

Việt dịch: Tỳ Kheo Thích Hằng Đạt

Tôi nghe như vậy, một thời Đức Phật ở tại thành Thất La Phiệt, trong rừng Thệ Đa, vườn của ông Cấp Cô Độc. Khi ấy, Phật bảo các vị Tỳ Kheo rằng ở trong thế gian có ba pháp không đáng mến, không thông suốt, không đáng nghĩ đến, không vừa ý.

Ba Pháp đó là gì?

Đó là già, bệnh, chết.

Này các Tỳ Kheo!

Già bệnh chết này ở thế gian thật không đáng mến, không thông suốt, không đáng nghĩ đến, không vừa ý. Nếu trên thế gian không có già, bệnh, chết thì Như Lai Chánh Đẳng Giác không thị hiện ở cõi đời này, vì các chúng sanh mà Thuyết Pháp đã chứng đắc và những cách điều phục tâm.

Do đó nên biết, già bệnh chết này ở thế gian thật không đáng mến, không thông suốt, không đáng nghĩ đến, không vừa ý. Vì ba việc này mà Đức Như Lai Chánh Đẳng Giác xuất hiện trên thế gian để Thuyết Pháp đã chứng đắc và những cách điều phục tâm cho chúng sanh. Lúc ấy, Đức Thế Tôn dùng kệ nói lại những nghĩa trên:

*

Các cảnh bên ngoài sẽ tan hoại

Trong thân biến hoại cũng như thế

Chỉ có thắng Pháp chẳng diệt mất

Ai có trí huệ khéo Quán Chiếu

Già bệnh chết này cùng hiềm nhau

Hình dung xấu xa thật đáng chán

Dung mạo thiếu niên tạm thời trụ

Chẳng lâu sẽ trở thành khô kiệt

Giả sử thọ mạng suốt trăm năm

Cũng chẳng tránh họa quỷ vô thường

Già bệnh chết thường chạy đuổi theo

Thường tạo bất lợi cho chúng sanh.

Đức Thế Tôn thuyết kệ xong, các vị Tỳ Kheo, Trời, Rồng, Dạ Xoa, Càn Thát Bà, A Tu La, v.v… đều vui mừng hớn hở, tin sâu phụng hành.

(Phật thuyết Kinh Vô Thường – Hết)

*

Kinh Pháp Cú – Phẩm Vô Thường – Thí dụ một

Thuở xưa, Trời Đế Thích bỗng nhiên mất đi năm đức tướng, nên tự biết mình sắp mạng chung, tái sinh vào thai một con lừa trong nhà người thợ làm đồ gốm. Năm đức tướng là gì?

1. Hào quang trên thân mất.

2. Hoa trên đầu khô héo.

3. Không còn ưa thích chỗ ngồi của mình.

4. Mồ hôi nách chảy hôi dơ.

5. Bụi bám trên thân.

Đế Thích nhân năm việc này, biết phước mình đã hết nên rất lo buồn. Ông nghĩ trong tam giới chỉ có Phật mới cứu độ được khổ ách cho chúng sinh, nên vội chạy đến chỗ Đức Phật.

Bấy giờ Đức Thế Tôn đang Tọa Thiền nhập Phổ tế Tam Muội trong thạch thất trên núi Kỳ Xà Quật. Thiên Đế đến nơi gặp Đức Phật liền cúi đầu đảnh lễ, phủ phục sát đất, chí tâm quy mạng Phật, Pháp, Tăng. Trong khoảng thời gian cúi mình làm lễ, Thiên Đế mạng chung, thần thức liền nhập vào thai một con lừa trong nhà người thợ đồ gốm.

Lúc ấy, lừa mẹ tự bứt đứt dây, chạy loạn vào chỗ đồ gốm chưa nung, làm đổ vỡ rất nhiều. Người chủ rất giận, bèn xách cây rượt đánh, lừa mẹ nhân đó bị xảy thai. Thần thức của Thiên Đế liền thoát khỏi thai lừa, nhập lại thân cũ, đầy đủ năm đức tướng như xưa. Đức Phật trong lúc định Tam Muội biết việc đó, tán thán: Lành thay! Này Thiên Đế, ông có thể đến lúc sắp mạng chung biết quy mạng Tam Bảo, tội nghiệp đã xong, không còn thọ khổ báo nữa. Bấy giờ Đức Thế Tôn lại nói bài kệ:

*

Các hành vô thường

Là pháp thịnh suy

Sinh thì phải tử

Diệt là an vui.

Như nhà thợ gốm

Nắn đất làm đồ

Tất cả đều hoại Mạng

người cũng thế! Đế Thích nghe kệ xong liền biết yếu nghĩa vô thường, thông lẽ biến đổi tội phước, hiểu rõ tội gốc thịnh suy, tuân theo lý đạo tịch diệt, hoan hỷ phụng trì Chánh Pháp, đắc quả Tu Đà Hoàn.

Kinh Pháp Cú – Phẩm Vô Thường – Thí dụ 2.

Thuở xưa, Đức Phật trú tại Tinh Xá nước Xá Vệ Thuyết Pháp cho hàng Trời, Người, Rồng, Quỷ. Lúc ấy, mẹ Vua Ba Tư Nặc tuổi hơn chín mươi chợt lâm trọng bệnh, vì trị không đúng thầy đúng thuốc nên đã qua đời. Vua và Quần Thần theo pháp làm lễ tang rồi đưa đi an táng. Tang sự xong, Vua và quần thần trở về, ghé ngang qua chỗ Phật. Lúc ấy Vua cởi mũ tháo giầy bước đến làm lễ bên chân Phật.

Đức Phật mời Vua ngồi xuống rồi hỏi: “Vua từ đâu đến mà quần áo xốc xếch, vẻ mặt tiều tụy? Sao lại ra nông nỗi này?” Nhà Vua cúi đầu đáp: “Thái Hậu, mẹ con tuổi hơn chín mươi mắc phải trọng bệnh vừa mới qua đời. Con đưa linh cữu ra mộ rồi trở về ghé qua đây thăm Đức Thế Tôn.”

Đức Phật bảo với Vua: “Từ xưa đến nay có bốn việc đáng sợ nhất, đó là:

Sinh ra rồi phải già yếu gầy guộc. Bệnh phải héo hon hình dung. Chết thần thức đi mất, xa lìa thân thuộc. Đó là bốn việc chẳng hẹn cùng người. Vạn vật vô thường, không kể dài lâu. Mỗi ngày trôi qua, mạng sống lần giảm. Như nước năm sông ngày đêm chảy mãi không ngừng, mạng người mau qua cũng như vậy.”

*

Bấy giờ, Đức Thế Tôn liền nói kệ:

Như sông chảy mau

Theo dòng trôi mãi

Mạng người cũng thế

Qua không trở lại.

Rồi Đức Phật nói với Vua: “Mọi vật trên đời đều như vậy, không có cái gì trường tồn. Mọi người đều phải chết, không ai tránh được lẽ này. Các vị Phật, chân nhân, Tiên ngũ thông, Quốc Vương thuở xưa nay có còn đâu?

Vua không nên buồn thương vô ích có hại đến thân mình. Làm người con hiếu thương yêu cha mẹ quá vãng thì phải làm phước, tu tạo công đức hồi hướng cho cha mẹ, như là chuẩn bị lương thực gởi cho người thân lúc đi xa.

Nghe Đức Phật dạy xong, Vua và Quần Thần đều hoan hỷ, không còn lo buồn. Những người đến nghe pháp đều thấy được đạo.

Kinh Pháp Cú – Phẩm Vô Thường – Thí dụ 3.

Thuở xưa, Đức Phật trú trong Vườn Trúc tại thành La Duyệt Kỳ. Một hôm Ngài cùng các đệ tử nhận lời thỉnh vào thành thọ trai Thuyết Pháp. Xế chiều, Đức Phật và các đệ tử ra khỏi thành, trên đường đi gặp một người đang lùa một đàn bò vào thành. Đàn bò mập mạp, ăn no đủ nên nhảy nhót, đùa bỡn cụng húc nhau.

Lúc ấy Đức Thế Tôn nói kệ rằng:

Như người cầm gậy

Chăn dắt nuôi bò

Già chết cũng vậy

Lùa mạng sống đi.

Trăm ngàn chẳng một

Dòng họ trai gái

Ky cóp tài sản

Khỏi già chết đâu.

Sự sống ngày đêm

Mạng tự lần giảm

Tuổi thọ tiêu mòn

Như ao rút cạn.

Đức Phật về đến Vườn Trúc rửa chân rồi ngồi xuống.

*

A Nan ra trước đảnh lễ thưa hỏi: “Bạch Đức Thế Tôn! Ban nãy giữa đường Ngài có nói lên ba bài kệ. Chúng con vẫn chưa hiểu lắm, xin Ngài từ bi khai thị cho.”

Đức Phật hỏi: “Này A Nan, ngươi có thấy người ta lùa đàn bò đi không?”

A Nan đáp: “Bạch Đức Thế Tôn, dĩ nhiên là con có thấy.”

Đức Phật giảng giải: “Này A Nan, đàn bò đó là của một nhà hàng thịt, vốn có cả ngàn con. Mỗi ngày ông chủ đều cho người lùa ra ngoài thành tìm nơi cỏ tươi, nước trong cho chúng ăn uống để chúng lớn mập, rồi mỗi ngày chọn ra các con to béo đem giết lấy thịt. Số bò bị giết đến nay đã hơn phân nửa, mà những con còn lại vẫn không hay biết, cứ lo đấu húc lẫn nhau, nhảy nhót, kêu rống. Ta vì thương cho chúng ngu si vô trí nên mới nói lên bài kệ đó.

Này A Nan, đâu phải chỉ có đàn bò đó vô trí thôi, mà người đời cũng như vậy! Họ chấp trước bản ngã, không biết vô thường, ham ăn ham uống, dùng năm dục để cung dưỡng thân mình. Tâm ý thỏa thuê trở lại gây ra tai họa. Vô thường túc nghiệp không hẹn chợt đến mà họ vẫn mờ mịt không biết, thì có khác chi với đàn bò kia?

Lúc ấy, trong hội chúng có hai trăm Tỳ Kheo tham đắm lợi dưỡng nghe được bài pháp này liền tự sách tấn lấy mình, do đó chứng quả A La Hán, đầy đủ Lục Thông. Còn đại chúng đều xúc động bước ra đảnh lễ Đức Phật.

Kinh Pháp Cú – Phẩm Vô Thường – Thí dụ 4.

Thuở xưa, Đức Phật Thuyết Pháp cho các hàng đệ tử ở khu Lâm viên Kỳ Đà Cấp Cô Độc nước Xá Vệ. Lúc ấy, có con gái của một vị Phạm Chí, tuổi khoảng mười bốn, mười lăm, đoan chính, thông minh rất được cha yêu mến, bỗng lâm bệnh nặng đột ngột chết đi.

Đồng thời ruộng của vị Phạm Chí đó đang mùa lúa chín cũng bị lửa ma trơi đốt cháy hết sạch. Tai nạn dồn dập, vị Phạm Chí vô cùng đau buồn, tâm ý hoảng loạn như người phát cuồng, không cách gì giải tỏa nổi.

Ông nghe người ta nói Phật là bậc Đại Thánh, Thầy của cả Trời người, hay Thuyết Pháp giúp cho chúng sinh hết phiền não, khỏi khổ đau, nên tìm đến chỗ Phật nhờ giúp đỡ.

Đến nơi, ông đảnh lễ rồi quỳ xuống thưa:

Bạch Đức Thế Tôn, con vốn hiếm muộn, chỉ có một người con gái sớm hôm an ủi. Thế mà nó bỗng lâm trọng bệnh, bỏ con ra đi. Tình cha con quyến luyến là lẽ tự nhiên, nên con vô cùng khổ não.

Xin Đức Thế Tôn oai Thần Giáo hóa giúp cho con giải tỏa nỗi đau buồn này.

*

Đức Phật bảo Phạm Chí: “Trên đời có bốn việc không thể lâu dài. Đó là bốn việc gì?

1. Trường tồn phải hoại diệt.

2. Giàu sang phải nghèo hèn.

3. Hội họp phải chia ly.

4. Khỏe mạnh rồi phải chết.

Rồi Thế Tôn nói kệ:

Trường tồn phải diệt

Cao sẽ đổ ngã

Gặp rồi ly biệt

Sinh ắt tử vong.

Ông Phạm Chí nghe xong, tâm ý Khai Ngộ xin Phật Xuất Gia làm Tỳ Kheo.

Đức Phật hoan hỷ hứa khả bảo: “Lành thay, hãy lại đây Tỳ Kheo. Phạm Chí râu tóc liền tự rụng, thành tướng Sa Môn. Sau đó nhờ nỗ lực Quán Chiếu lý vô thường, chẳng bao lâu ông chứng quả A La Hán.”

Kinh Pháp Cú – Phẩm Vô Thường – Thí dụ 5

Thuở xưa, Đức Phật trú trên núi Kỳ Xà Quật thành La Duyệt Kỳ. Lúc ấy, trong thành có một nàng kỹ nữ tên là Liên Hoa. Nàng này nhan sắc đoan chính, cả nước không ai sánh bằng. Thanh niên con em các nhà quyền quý ai cũng hâm mộ tranh nhau tìm đến.

Một hôm, nàng Liên Hoa bỗng sinh tâm lành, đòi bỏ việc đời Xuất Gia làm Tỳ Kheo Ni. Nàng từ bỏ tất cả tìm đến núi Kỳ Xà Quật nơi Đức Phật đang cư trú. Giữa đường, gặp một dòng suối mát, nàng Liên Hoa liền ghé lại uống nước rửa tay. Làn nước trong xanh, long lanh hiện lên bóng dáng của nàng: Vẻ mặt hồng thắm, mái tóc mượt xanh, thân hình cân đối hoàn hảo.

Tự thấy nhan sắc xinh đẹp của mình, nàng Liên Hoa hối tiếc nghĩ rằng: “Ta sinh ra có được nhan sắc mặn mà như vậy, sao lại nỡ bỏ đi để làm Sa Môn? Ta nên nhân lúc còn trẻ mà hưởng thụ cho thỏa mãn những khao khát riêng mình.”

Nghĩ như vậy xong, nàng liền đi về. Đức Phật biết Liên Hoa có thể độ được, nên hóa ra một thiếu nữ nhan sắc tuyệt trần hơn xa Liên Hoa từ phía khác đi ngược chiều lại.

*

Liên Hoa trông thấy vô cùng yêu mến, liền hỏi thăm người hóa ra đó: “Nàng từ đâu đến? Chồng con cha anh ở đâu mà đi một mình không ai đi cùng vậy?”

Người hóa ra đáp: “Tôi ở trong thành có việc ra ngoài, nay định trở về nhà. Chị em mình tuy chưa quen nhau nhưng có thể cùng về chung. Gần đây có bờ nước, chúng ta trước hãy đến đó nghỉ ngơi, trò chuyện.”

Liên Hoa đáp: “Vậy thì hay lắm. Hai người cùng đến bờ nước chuyện trò tâm sự.”

Một lát sau, người hóa ra mệt mỏi tựa vào gối Liên Hoa ngủ. Không ngờ mới đó mà thiếu nữ đã chết, thi thể sình lên, hôi thối, giòi bò lúc nhúc, răng tóc rụng rời, tứ chi tan rã. Liên Hoa trông thấy hết sức kinh sợ, thầm nghĩ: “Người đẹp như vậy mới đó mà đã không còn. Nàng ta còn vậy, thân ta há bảo đảm dài lâu? Phải nên đến chỗ Đức Phật để tinh tấn học đạo.”

Đến nơi, nàng cúi sát đất đảnh lễ Đức Phật, xong bèn thuật lại đầy đủ những việc đã thấy.

*

Đức Phật nói với Liên Hoa: “Người ta có bốn việc không thể nương cậy. Đó là bốn việc gì?

Trẻ trung rồi phải già yếu.
Mạnh khỏe rồi phải tử vong.
Thân thuộc vui vẻ phải xa lìa.
Của cải tích trữ phải phân tán.

Bấy giờ, Đức Phật liền nói kệ:

Già thì sắc suy

Bệnh khiến thân hoại

Khi mạng đã hết rồi

Thân rã, hư hoại.

Thân có gì quý

Đồ dơ tuôn chảy

Bị bệnh tật phủ vây

Chịu họa già chết.

Buông lung theo dục

Tăng thêm điều phi pháp

Đâu biết sự đổi thay

Thọ mạng vô thường.

Dầu là con ruột

Cha mẹ, anh em

Khi chết đến nơi

Không nương ai được.

Nàng Liên Hoa nghe pháp xong hân hoan giải ngộ, quán thân như huyễn hóa, mạng sống chẳng dài lâu, chỉ có Niết Bàn là an ổn vĩnh cữu, nên đến trước Phật xin Xuất Gia làm Tỳ Kheo Ni.

Đức Phật nói: “Lành thay!”

Tóc Liên Hoa liền tự rụng thành Tỳ Kheo Ni. Sau đó nhờ công phu tư duy thiền quán, Tỳ Kheo Ni Liên Hoa đã chứng quả A La Hán. Những vị được nghe pháp trong Pháp Hội, ai nấy đều hoan hỷ.

Kinh Pháp Cú – Phẩm Vô Thường – Thí dụ 6.

Thuở xưa, Đức Phật Thuyết Pháp trong Vườn Trúc tại thành Vương Xá. Lúc ấy, có bốn anh em Phạm Chí đã chứng được ngũ thông, tự biết sau bảy ngày nữa mình sẽ chết. Do đó họ cùng bàn với nhau rằng:

Sức của ngũ thông có thể làm nghiêng lệch Trời Đất, nắm giữ mặt Trời mặt Trăng, dời núi cao, ngưng sông chảy… không việc nào là không làm được, lẽ nào tránh không khỏi cái chết này sao?

Người thứ nhất nói: “Tôi sẽ lặn xuống biển, trên không xuất hiện, dưới không đến đáy, ở giữa lưng chừng biển thì quỷ vô thường làm sao biết chỗ mà tìm?”

Người thứ hai nói: “Tôi chui vào giữa núi Tu Di, khép núi lại bao bọc xung quanh thì quỷ vô thường biết đâu mà kiếm?”

Người thứ ba nói: “Tôi sẽ ẩn nấp giữa Hư Không, quỷ vô thường làm sao biết được?”

Người thứ tư nói: “Tôi sẽ lẫn vào trong chợ, quỷ vô thường đến bắt được người nào đó thì thôi, cần gì phải tìm bắt tôi?”

Bốn người bàn xong, bèn đến gặp Vua Ba Tư Nặc từ giã: “Thọ mạng của chúng tôi chỉ còn bảy ngày nữa. Nay chúng tôi muốn chạy trốn vô thường, mong rằng sẽ thoát được trở về thăm Vua, mong bệ hạ ban ân.” Nói xong, bốn vị ấy ra đi trốn vào chỗ của mình.

*

Bảy ngày sau, mãn hạn kỳ bốn người đều chết cả, như trái chín tự rụng. Người quản lý chợ báo cho Vua biết có một vị Phạm Chí bỗng dưng chết giữa chợ.

Vua chợt tỉnh ngộ bảo: “Bốn người cùng trốn nghiệp, một người đã chết, ba người kia làm sao tránh khỏi?”

Vua liền cho xa giá đến chỗ Phật, đảnh lễ ngồi qua một bên rồi bạch với Phật: “Gần đây, có bốn anh em Phạm Chí đã đắc ngũ thông, biết rằng mạng mình sắp chết nên cùng nhau trốn quỷ vô thường. Xin hỏi hiện nay họ có tránh thoát được không?”

Đức Phật đáp: “Này Đại Vương, người ta có bốn việc không thể tránh khỏi. Bốn việc ấy là gì?

1. Khi ở Thân Trung Ấm không thể không thọ sinh.

2. Đã thọ sinh không thể không già.

3. Đã già không thể không mang bệnh.

4. Đã bệnh không thể không chịu chết.”

*

Bấy giờ Đức Phật liền nói kệ:

Dầu trốn ở Hư Không.

Giữa biển khơi, núi rộng.

Không một nơi nào cả.

Tránh khỏi được tử vong.

Việc này do mình tạo.

Làm sao mà tránh được.

Người vì nó bất an.

Đưa đến khổ già chết.

Biết vô thường, tự an.

Kiến chấp sinh liền hết.

Tỳ Kheo thắng ma binh.

Thoát khỏi vòng sinh tử.

Vua nghe Đức Phật nói xong bèn than: “Lành thay!”

Thật đúng như lời Thế Tôn dạy. Bốn người trốn nghiệp, nhưng trong đó một người đã chết, ba người kia làm sao tránh được. Các quan tùy tùng nghe Đức Phật dạy xong đều tin nhận.

(Kinh Vô Thường)

Tuệ Tâm 2021.

5/5 - (5 bình chọn)